2.6 Gronderosie

Natuurwetenskappe

Graad 5

Die aarde en die heelal

Module 23

Gronderosie

Aktiwiteit:

Om oor gronderosie en goeie boerderymetodes te kan praat

[lu 1.3; 2.1; 2.2]

Gronderosie

• Het jy al ooit op ‘n winderige dag langs die see gestap en gevoel hoe sandkorrels teen jou bene waai? Dit gebeur gereeld in die natuur dat die wind gronddeeltjies, maar veral sand, optel en na ‘n ander area verplaas.

Groepopdrag:

Julle benodig : ‘n vierkantige houtblokkie, ‘n haardroër, growwe en fyn sand, en ‘n leë ysbakkie.

Plaas ‘n hopie sand op die houtblokkie.

Plaas die blok en die ysbakkie teenmekaar.

Hou die haardroër naby die sand en blaas die sand in die ysbakkie in.

Skryf jou waarneming neer.

Kom ons pas toe wat jy nou geleer het.

• Gedurende ‘n stofstorm word die fynste gedeeltes sand hoog deur die lug gedryf, terwyl die growwer deeltjies ongeveer ‘n meter bokant die grond beweeg. Op hierdie wyse word duine by die see of in ‘n woestyn gedurig verskuif. Ongelukkig kan die wind egter op hierdie wyse ook gronderosie veroorsaak. As oorbeweiding plaasvind, plante uitgeroei word of die veld op die verkeerde tyd gebrand word, word die boonste laag grond blootgestel en kan die wind erosie veroorsaak.
• Water kan nog ernstiger gronderosie veroorsaak as daar byvoorbeeld êrens teen ‘n skuinste nie voldoende plante groei nie.

Goeie boerderymetodes

Beantwoord nou die volgende vrae:

1. Hoekom moet natuurlike plantegroei nie sonder meer verwyder word nie?

2. Hoekom kan voetpaadjies nadelig vir die veld wees?

3. Ervare veeboere hou daarvan om baie kampe te maak en om water na elke kamp aan te lê.

(a) Hoekom?

(b) Hoe het boere in vroeër jare, toe hulle nog nie materiaal gehad het om kampe te maak nie, die probleem opgelos?

4. Kyk na die skets wat wys dat ‘n boer wat ‘n wingerd, vrugteboord of mielieland op ‘n heuwelagtige plaas wil aanlê, die grond op twee maniere kan voorberei.

Sê watter een van die twee maniere jy sou aanbeveel en verduidelik hoekom.

Assessering

LU 1

WETENSKAPLIKE ONDERSOEK Die leerder is in staat om met selfvertroue op weetgierigheid oor natuurlike verskynsels te reageer, en om binne die konteks van wetenskap, tegnologie en die omgewing verbande te ondersoek en probleme op te los.

Dit is duidelik wanneer die leerder:

1.1 ondersoeke beplan;

1.2 ondersoeke uitvoer en data versamel;

1.3 data evalueer en bevindinge kommunikeer.

LU 2

KONSTRUKSIE VAN WETENSKAPKENNIS Die leerder ken, interpreteer en pas wetenskaplike, tegnologiese en omgewingskennis toe.

Dit is duidelik wanneer die leerder:

2.1 betekenisvolle inligting onthou;

2.2 inligting kategoriseer en eie reëls vir kategorisering verduidelik.

Memorandum

Boerderymetodes

1. Erosie, suurstof-/koolstofdioksiedbalans (samestelling van lug, osoonlaag), diere is afhanklik van plante as voedsel, vir beskerming, ens.
2. Plante word doodgetrap, grond word hard, geen humus, as dit baie reën, spoel boonste laag weg, erosie begin.
3. Redes vir kampe
   1. Voorkom oorbeweiding op bepaalde plekke, en vorming van voetpaadjies as diere altyd na dieselfde waterbron elders moet loop.
   2. Getrek na dele waar nog weiveld en water is.

4. Die metode waar die ploegwerk dwars teen die helling gedoen word, aangesien dit verspoeling en erosie voorkom.