4.3 Die wonder van water

Natuurwetenskappe

Graad 5

Energie en verandering

Module 34

Die wonderlike eienskappe van water

Aktiwiteit:

Energie en water: om die wonderlike eienskappe van water te kan verduidelik

[lu 1.2.1; 1.3; 2.1]

Waar in die natuur tref ons water aan?

Afleiding uit die diagram: water kom in die natuur as vastestof, vloeistof en gas voor.

Demonstrasie deur die opvoeder om die effek van energie op water te toon:

1. Benodigdhede:

• 'n kastrol
• 'n houer met ysblokkies
• 'n gasstofie
• vuurhoutjies
• ‘n glas
• Sit die kastrol op die stoof met die ysblokkies daarin. Steek die gasstofie aan en verhit die ys. Wat gebeur?

Die vastestof het na ________________ verander.

1. Verhit die vloeistof (water) verder. Wat gebeur?

Die vloeistof verander na _______________ .

1. Wat sal gebeur indien jy aanhou om die water te kook?
2. Verduidelik die veranderinge wat plaasgevind het deur die volgende woorde te gebruik:

vastestof energie

vloeistof hitte-energie

gas vlamme-energie

deeltjies verdamping

beweeg waterdamp

Wat gebeur as waterdamp afkoel?

Neem 'n droë glas. Vul dit met ysblokkies en laat dit vir 'n rukkie staan. Wat gebeur aan die buitekant van die glas?

Wat het gebeur?

Voltooi:

Die ___________ in die lug het teen die koue oppervlak van die

glas GEKONDENSEER en ___________ gevorm. Dit het gebeur

omdat die deeltjies van die ___________ heelwat ________

verloor het en dus minder beweeg het.

Vang nou die druppels wat teen die glas gevorm het in 'n klein bakkie op en plaas in 'n vrieskas. Wat gebeur?

• Verfris jou geheue:

Vul in energiebyvoeging of energieonttrekking :

VASTESTOF * VLOEISTOF * GAS

GAS * VLOEISTOF * VASTESTOF

Assessering

LU 1

WETENSKAPLIKE ONDERSOEK Die leerder is in staat om met selfvertroue op weetgierigheid oor natuurlike verskynsels te reageer, en om binne die konteks van wetenskap, tegnologie en die omgewing verbande te ondersoek en probleme op te los.

Dit is duidelik wanneer die leerder:

1.1 ondersoeke beplan: ‘n lys opstel, met ondersteuning, van bekende situasies en materiale, en ondersoekende vrae opstel:

1.1.1 bydra tot ‘n klaslys van interessante aspekte van die situasie;

1.2 ondersoeke uitvoer en data versamel: instruksies en prosedures uitvoer wat ‘n klein aantal stappe behels:

1.2.1 ‘n eenvoudige werkblad volg om toerusting op te stel en waarnemings te verkry;

1.2.2 waarnemings aanteken deur tekeninge en byskrifte te maak;

1.2.3 met die prosedure aanhou totdat die verskynsel plaasvind of oor ‘n langer tydperk waargeneem kan word (bv. plante groei na die lig wat van ‘n spieël af kom);

1.3 data evalueer en bevindings kommunikeer: verslag doen oor die groep se prosedure en die resultate wat verkry is:

1.3.1 waarnemingsdata aanbied wat met die fokusvraag verband hou.

LU 2

KONSTRUKSIE VAN WETENSKAPKENNIS Die leerder ken, interpreteer en pas wetenskaplike, tegnologiese en omgewingskennis toe.

Dit is duidelik wanneer die leerder:

2.1 betekenisvolle inligting onthou: ten minste eie vlotste taal gebruik om voorwerpe, materiaal en organismes te noem en te beskryf.

2.1.3 sê of energie van een vorm na ‘n ander oorgeskakel kan word.

Memorandum

Demonstrasie deur opvoeder:

2. Die ys smelt; ‘n vloeistof

3. Die water kook en waterdamp word gevorm.

4. Die water kook weg.

5. Ys is water in vastestofvorm; die deeltjies het min energie en beweeg dus min; as dit verwarm word, verskaf die vlam hitte-energie, die deeltjies kry energie by en beweeg van mekaar af weg en die ys smelt en word ‘n vloeistof (water); die vloeistofdeeltjies kry nog meer energie by, hulle beweeg so baie dat hulle ‘n gas vorm (waterdamp). Verdamping vind dus plaas.

‘n Wasem vorm teen die glas. Die deeltjies van die waterdamp in die lug het energie verloor toe hulle met die koue glas in aanraking kom, en hulle het water teen die glas gevorm.

Voltooi:

• waterdamp; water; waterdamp; energie/hitte-energie.
• Ys vorm.