Leierskap en bestuur

Ekonomiese en bestuurswetenskappe

Graad 7

Suksesvolle sakebestuur

Module 4

Leierskap en bestuur

Leierskap en Bestuur

• ‘n Leier is ‘n persoon wat die vermoë het om ander mense te lei. Hy stap heel voor en moet die pad aandui en in die regte rigting loop.

• ‘n Bestuurder is die leier van ‘n onderneming. Hy lei nie net die mense wat saam met hom werk nie, maar moet ook besluite neem wat belangrik is vir die maatskappy se vooruitgang.

‘n Leier en ‘n bestuurder het dus basies dieselfde funksie as die kaptein van ‘n rugby- of netbalspan. Hulle wil almal graag aan die hoof van ‘n wenspan wees, daarom weet hulle dat dit in ‘n groot mate van hulle afhang of hul span gaan wen of verloor.

Aktiwiteit 1:

Om die leiers van “spanne” te identifiseer

[lu 3.1]

Wat noem ons die volgende persone?

• Die bestuurder van ‘n skool
• Die bestuurder van ‘n kerk
• Die bestuurder van ‘n hospitaal
• Die bestuurder van ‘n polisiestasie
• Die bestuurder van ‘n boot

DIE BEHOEFTE AAN ‘N BESTUURDER

Een van die bestuurder van enige onderneming se belangrikste take is om mense te bestuur. Elke jaar stroom duisende mense van die platteland na die stede om werk te soek. Ons noem dit verstedeliking . Die meeste van hierdie mense is ongeskoolde arbeiders. Met ander woorde, hulle het geen opleiding gehad nie. Dit is belangrik om hierdie menslike hulpbronne sonder diskriminasie aan te wend deur mense soos mense te behandel, hulle op te lei en te motiveer.

Bestuurders in Suid-Afrika het ‘n groot verantwoordelikheid vir korrekte besluite en handelinge, wat tot ekonomiese groei en nuwe werksgeleenthede kan lei. Een van die belangrikste take van die bestuurder is om die mense wat onder hom werk, doeltreffend te bestuur, en veral om hulle te motiveer tot groter produktiwiteit . Hy moet die mense motiveer om te presteer .

A. Bestuurstyle

Elke bestuurder het ‘n bepaalde bestuurstyl of benadering tot sy werk. Daar is basies drie bestuursteorieë:

1. Die tradisionele teorie

‘n Werknemer het op sy eie probeer om ‘n probleem op te los, maar hy het dit verbrou.

Toe die bestuurder hom uittrap, het die werknemer homself verdedig deur te sê: “Maar ek het gedink . . .”, waarop sy hoof hom toegesnou het: “Jy moenie dink nie – jy moet maak soos ek sê.”

Só tree ‘n bestuurder op wat in die tradisionele teorie glo.

1. Die menseverhoudingsteorie

Hierdie teorie is gegrond op die veronderstelling dat werknemers gemotiveer word deur goeie behandeling.

Hulle verskaf onder andere geriewe vir die personeel soos tennisbane, ‘n swembad, ‘n muurbalbaan, snoekertafels, ens., want die bestuur glo dat mense wat saam speel, ook lekker sal saamwerk.

1. Die mensbenuttingsteorie

In hierdie geval gaan dit nie daarom om werknemers goed te behandel nie, maar om hulle goed te benut . Hierdie bestuurder moedig sy werknemers aan om vir hulleself te dink en hul werkprobleme self op te los.

Vraag

Watter teorie sal die doeltreffendste wees om groter produktiwiteit by die werknemers te bewerkstellig?

Die algemeenste teorie wat die meeste in Suid-Afrikaanse maatskappye gebruik word, is die tradisionele teorie op die laer bestuursvlak van ‘n organisasie, en die mensbenuttingsteorie gewoonlik op die topbestuursvlak.

Indien werknemers lui is, en net in geld belangstel, en nie vir hulleself kan dink nie, sal die doeltreffendste benadering ongetwyfeld die tradisionele teorie wees.

Indien werknemers egter hul werk geniet, gretig is om hulleself te bewys en intelligent is, sal die doeltreffendste benadering die mensbenuttingsteorie wees

Aktiwiteit 2:

Om te bepaal watter bestuurstyl gevolg word

[lu 3.2]

Elke bestuurstyl word bepaal deur sekere sienings wat ‘n bestuurder van sy werknemers het. Skryf net die nommer van elke kenmerk in die kolom onder die gepaste hofie:

1. Werknemers is lui van geaardheid, daarom sal hulle werk vermy as hulle kan.
2. Werknemers wil soos mense behandel word.
3. Werknemers geniet harde werk as hulle kan sien dat hulle iets bereik het wat die moeite werd is.
4. Werknemers sal niks doen as hulle nie ekstra daarvoor betaal word nie.
5. Werknemers se sosiale behoeftes is net so belangrik as finansiële behoeftes
6. Werknemers hou daarvan om alleen gelaat te word sodat hulle vir die baas kan wys hoe goed hulle is.
7. Werknemers sal dit eerder aan die bestuurder oorlaat om probleme op te los, sodat iemand anders die skuld kry as iets verkeerd loop.
8. Werknemers is mense wat raakgesien wil word.
9. Die bestuurder dink dalk dat sy werknemers nie belangrik is nie, maar hy sal hulle ten minste belangrik laat voel.
10. Werknemers sal self hul werk beplan en kontroleer dat dit reg gedoen word.
11. Die bestuurder sal werkers aanmoedig om eie inisiatief aan die dag te lê en toelaat dat hulle op eie houtjie met hul werk voortgaan.
12. Werknemers kan nie vir hulleself dink nie weens gebrekkige opvoeding/opleiding/ervaring.`

Assessering

Memorandum

Leierskap en bestuur

• Leierskap en bestuur word bespreek.
• Die inligting oor bestuurstyle stel die onderwyser in staat om hierdie aspekte deeglik te verduidelik.

Aktiwiteit 2

• Kan met bespreking en leiding die opdrag aan die leerders vergemaklik